Het onderwerp ombouw naar led komt telkens weer ter tafel. Ook afgelopen week toen ik op een conferentie was van OVLNL. Wie is nu eigenlijk verantwoordelijk als we een armatuur ombouwen naar led en waar is hij verantwoordelijk voor. Een lastige vraag? Maar wat is er moet je doen om te zorgen dat je nog steeds binnen de geldende wetgeving bezig bent?
Laten we beginnen met vast te stellen dat er verschillende mogelijkheden zijn. Veel voorkomend is de retrofit lamp oplossing. In dat geval wisselen we een bestaande lamp uit met een ledlamp. De andere optie is dat we het interieur van het armatuur geheel of gedeeltelijk vervangen en voorzien van een ledoplossing. Een betere benaming van deze optie is “renoveren”. Een deel blijft namelijk in takt en we verwijderen onderdelen om deze te vervangen voor een andere technologie.
Ombouw naar led middels een Retrofit lamp
In het geval van het vervangen van de lamp door een andere lamp is er niet veel aan de hand. Natuurlijk moeten de installatie voorschriften van de lamp fabrikant in acht worden genomen. Verder kan er niet veel misgaan. Indien er een probleem ontstaat is nog steeds de fabrikant van het armatuur en de fabrikant van de lamp aansprakelijk/verantwoordelijk voor het voldoen aan de Europese eisen.
LET OP: het wijzigen van bedrading, verwijderen van vaste componenten valt onder renovatie. Dat is dus geen 1 op 1 vervanging en daarmee is dat geen pure retrofit. Ook niet als er duidelijke instructies in de handleiding van de retrofit lamp staan.
Renoveren, ombouw naar led.
In dit geval kunnen we ook weer meerdere mogelijkheden onderscheiden. Uitgangspunt is dat we de originele prestaties van het product verbeteren. Verder kan het ook gaan om het doel of het type. Laten we er gewoon even van uitgaan dat we het armatuur blijven gebruiken waarvoor het bedoeld was. We bouwen het om van een conventionele technologie naar de led-oplossing.
In dit geval verbeteren we de prestaties. Dat was natuurlijk ook de bedoeling van de hele exercitie. Er wordt dan overigens wel een uitzondering gemaakt in het geval van reparatie. Als je repareert en je vervangt daarbij een onderdeel dat betere prestaties geeft, doordat de techniek weer is voortgegaan, levert geen verplichting op om opnieuw aan de huidige wetgeving te moeten voldoen. Het betreft in dat geval gewoon een reparatie.
Het vervangen of wijzigen van de armatuur levert op dat het product als nieuw moet worden gezien. Dan moet aan de op dat moment geldende eisen worden voldaan.
Wijzigen of toevoegen functionaliteit
In diverse situaties voegen we ook functionaliteiten toe. In openbare verlichting zien we dit heel vaak. Een gemeente verlangt dat een bepaalde communicatie module wordt toegevoegd. Bijvoorbeeld om onderhoud en defecten automatisch te kunnen doorgegeven. Natuurlijk een interessante oplossing maar het is toevoegen van functionaliteit.
Het komt voor dat een bepaalde communicatie module in combinatie met een specifieke driver niet werkt (ik kan natuurlijk de voorbeelden hier niet noemen). Ze beïnvloeden elkaar waardoor in dat geval er steeds storingen optreden in de driver. Het geeft dan ook direct aan dat niet iedere combinatie zonder meer functioneert.
Verantwoordelijkheden
Degene die de ombouw naar led doet is verantwoordelijk voor het voldoen aan de op dat moment geldende eisen. We hebben het dan niet over eisen zoals de NEN 1010 maar de geldende wettelijke eisen zoals de laagspanningsrichtlijn, EMC richtlijn, RoHS richtlijn en eventueel de RED richtlijn.
Degene die de ombouw naar led doet moet dan ook zijn verantwoordelijkheid nemen en een nieuw Technisch Constructie dossier opstellen. Hierin natuurlijk de conformiteitsbeoordeling volgens de geldende richtlijnen. Een bijna ondoenlijke taak voor een installateur. Een verlichtingsarmaturen fabrikant zou dat moeten kunnen. Overigens wordt een installateur in dat geval niet uitgezonderd. Hij wordt dan gewoon gezien als armaturenfabrikant.
2e hands producten
Hier is ook over nagedacht in de richtlijn. Indien een product van buiten de unie komt en op de markt wordt aangeboden wordt dat gezien als een nieuw product en moet aan de eisen voldoen.
Indien het product al in de unie is hoeft het niet aan de op dat moment geldende eisen te voldoen (natuurlijk wel toen het in de handel werd gebracht). Dat geldt ook wanneer het weer wordt opgeknapt en de functie die het had behouden blijft (lees niet veranderd is).
Indien het product echter wordt voorzien van een nieuw handelsmerk moet wel aan de nu geldende eisen worden voldaan. Ook als we renoveren in de zin van de basis technologie veranderen zoals boven al vermeld.
Een voorbeeld;
Ik koop een gebruikte staande lamp in en vervang de bedrading en lamphouder, zet nieuwe bekleding op de kap en verkoop dat weer. Ik hoef dan niet aan de huidige eisen te voldoen. Indien ik dan een retrofit ledlamp toevoeg is, terwijl de armatuur vroeger voor gloeilampen was bedoeld is, er ook nog geen probleem. Echter wanneer ik nu de edison lamphouder vervang door een ledmodule en een driver toevoeg is het een nieuwe armatuur. Dan moet ik aan de huidige eisen voldoen.
Ook als ik het armatuur laat zoals het is, zoals beschreven in de eerste stap, maar ik zet wel mijn eigen naam en handelsmerk erop moet ik voldoen aan de huidige geldende eisen!!
Beoordeling
De beoordeling die gedaan moet worden na een ombouw naar led is conform de van toepassing zijnde richtlijnen. Gesteld wordt dat als uit de risicobeoordeling blijkt dat de aard van het gevaar is veranderd of het risiconiveau is verhoogd, het gewijzigde product moet worden gezien als een nieuw product. In het geval van de conventionele technieken die worden omgebouwd naar led is dat het geval. We hebben namelijk te maken met andere risico’s die we bij conventionele verlichting niet hadden.
We kunnen dan al snel een aantal conclusies trekken waardoor we moeten stellen dat we met een nieuw product te maken hebben.
Licht spectrum
Het licht is anders samengesteld. Belangrijkste verschil met de meeste bronnen is dat we hier vaak te maken hebben met een grote blauwe piek in het lichtspectrum. Een beoordeling volgens de fotobiologischeveiligheidsnorm is hier dus essentieel.
Constructie
We hebben te maken met een ledmodule wel of niet op een veilige lage spanning die in het armatuur is gemonteerd met een driver die een uitgangsspanning heeft die op een veilig of onveilig niveau en die wel of niet direct is gekoppeld met de netspanning. Dit moet natuurlijk verder beoordeeld worden of hier de gevaren niet zijn toegenomen en of de juiste maatregelen zijn genomen om die gevaren te voorkomen. En het gebruik van goedgekeurde of CE gemarkeerde componenten is hier natuurlijk geen garantie dat het eindproduct veilig is.
EMC gedrag
Welk gedrag gaat de nieuwe armatuur vertonen, voldoet het nog aan de limieten die gelden volgens de EMC richtlijn en kan het product storing gaan veroorzaken?
Zo kunnen we hier natuurlijk nog even doorgaan maar concluderend kunnen we stellen dat een nieuw dossier opgesteld moet worden waaruit evident is dat het product aan de geldende eisen voldoet.
Inbouw van een module
Wat is hier dan de beste handelswijze? Laat de inbouw doen door de fabrikant van het armatuur. De fabrikant heeft het technische constructie dossier en kan beoordelen welke invloed de module heeft en verklaart dan ook opnieuw dat het product aan de geldende eisen voldoet.
Indien dat niet kan laat dan de fabrikant verklaren dat ook aan de eisen wordt voldaan als de module is ingebouwd. Dan moet natuurlijk wel duidelijk zijn hoe het moet gebeuren en de uitvoerende partij moet van die regels op de hoogte zijn.
Indien dat ook niet kan wordt het een complexe zaak want een uitvoerende elektrotechnicus zal geen toegang hebben tot de het originele technische constructie dossier en kan dat dus ook niet aanvullen met de gewijzigde informatie. Ook is het bijna ondoenlijk om een conformiteitsbeoordeling te doen. Dit kan dus kostbaar zijn.